www.intRel.Politics.Blog

سرفصل‌ها و منابع درس

 خلیج فارس و مسائل آن 

Persian Gulf and its Issues 

تعداد واحد: 2 
تعداد ساعت: 32 
دروس پیش‌نیاز: – 
نوع واحد: جبرانی ☐  پایه ☐  تخصصی ☐  اختیاری ☒  نظری ☒  عملی ☐ 
آموزش تکمیلی عملی:  ندارد ☒  دارد ☐ (سفر علمی ☐ کارگاه ☐ آزمایشگاه ☐ سمینار ☐) 
آزمون: نوشتاری ☒  عملکردی ☐ 
استاد: دکتر تقی نژاد 

هدف درس: آشنایی دانشجویان با مسائل خلیج فارس. 
شرح درس: در این درس، متغیرها و عوامل گوناگون مؤثر در وضعیت گذشته و حال منطقۀ خلیج‌فارس بررسی می‌شود. 

جلسۀ اول 
گفتار: نظریه‌های مربوط به قدرت دریایی 1 
● نظریۀ سیلاک (دریاسالاری هخامنشی و پایه‌گذار نظریه قدرت بحری) 

جلسۀ دوم 
گفتار: نظریه‌های مربوط به قدرت دریایی 2 
● نظریۀ هارتلند (هالفورد مکیندر) 
● نظریۀ ریملند (نیکولاس اسپایکمن) 
● نظریۀ قدرت دریایی (آلفرد ماهان)
● نظریۀ کمربند شکننده (سائول برنارد کوهن)

جلسۀ سوم 
گفتار: نظریه‌های مربوط به قدرت دریایی 3 
● نظریۀ فضای حیاتی (کارل هاس هوفر)
● نظریۀ ارگانیکی (فریدریک راتزل) 
● نظریه‌های ژئواکونومیک 

جلسۀ چهارم 
گفتار: کلیات تاریخی، جغرافیایی، مفهومی و نظری 
● شناخت منطقۀ خلیج فارس 

جلسۀ پنجم 
گفتار: نام خلیج فارس در گسترۀ تاریخ با تأکید بر اسناد و متون تاریخی 

جلسۀ ششم 
گفتار: ژئوپولتیک نفت و امنیت انرژی خلیج فارس 
● کاهش نسبی انرژی خلیج فارس برای آمریکا 
● کاهش نسبی اهمیت عربستان برای آمریکا 

جلسۀ هفتم 
گفتار: چالش‌های سرزمینی و مرزی در منطقۀ خلیج فارس 1 
● چالش‌های مرزی عربستان با یمن 
● اختلاف های سرزمینی عربستان با قطر 

جلسۀ هشتم 
گفتار: چالش‌های سرزمینی و مرزی در منطقۀ خلیج فارس 2 
● چالش‌های مرزی و سرزمینی بین عربستان و امارات متحده عربی 
● چالش‌های مرزی و سرزمینی بین امارات متحده با عمان 
● اختلاف های مرزی و سرزمینی میان امارات عربی متحده 

جلسۀ نهم 
گفتار: چالش‌های سرزمینی و مرزی در منطقۀ خلیج فارس 3 
● چالش‌های سرزمینی ایران در منطقۀ خلیج فارس 

جلسۀ دهم 
گفتار: نظام جهانی و ژئوپولتیک خلیج فارس 1 
● پیشینۀ حضور قدرت‌های بزرگ در خلیج فارس تا ۱۹۷۱ 
● پیشینۀ حضور قدرت‌های بزرگ در خلیج فارس از ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۹ 
● پیشینۀ حضور قدرت‌های بزرگ در خلیج فارس از ۱۹۷۹ تا ۲۰۱۵ 

جلسۀ یازدهم 
گفتار: نظام جهانی و ژئوپولتیک خلیج فارس 2 
● پیشینۀ حضور قدرت‌های بزرگ در خلیج فارس از ۲۰۱۵ تاکنون 
● توجه آمریکا از خلیج فارس به اقیانوس آرام 
● بازگشت مجدد انگلیس به خلیج فارس 

جلسۀ دوازدهم 
گفتار: نظام امنیت منطقه‌ای در خلیج فارس 

جلسۀ سیزدهم 
گفتار: مسائل زیست‌محیطی خلیج فارس 

جلسۀ چهاردهم 
گفتار: مسائل ترانزیتی و حمل و نقل در خلیج فارس 

جلسۀ پانزدهم 
گفتار: مسائل حوضه‌های مشترک نفت و گاز در خلیج فارس 

جلسۀ شانزدهم 
گفتار: ظرفیت‌ها و توانمندی‌های جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس 

مهمترین منابع درس (ویژۀ کنکور کارشناسی ارشد): 
● الهی، همایون (۱۳۹۳). خلیج فارس و مسائل آن. تهران: قومس. 
● یاتر، لارنس جی (۱۳۹۳). تاریخ خلیج فارس از قدیم‌ترین دوران تا کنون. برگردانِ محمد آقاجری. تهران: ققنوس. 
● جعفری ولدانی، اصغر (۱۳77). کانونهای بحران در خلیج فارس. تهران: کیهان. 
● حافظ‌نیا، محمدرضا و حسین ربیعی (۱۳۹۲). مطالعات منطقه‌ای خلیج فارس. تهران: سمت. 
● طبرسا، نقی (۱۳۹۰). جزایر سه گانه ایرانی در خلیج فارس: پژوهشی تاریخی–حقوقی. تهران: ابرار معاصر. 

برخی از منابع پیشنهادی برای مطالعۀ بیشتر، (و کنکور دکترای تخصصی Ph.D) افزون بر منابع بالا: 
● آزادبخت، بهرام و سیمین ارمغان (۱۳۸۸). جغرافیای خلیج فارس. تهران: آییز. 
● اسدی، بیژن (۱۳۹۳). خلیج فارس و مسائل آن. تهران: سمت. 
● تکمیل همایون، ناصر (۱۳۸۶). خلیج فارس. تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی. 
● جعفری ولدانی، اصغر (۱۳۸۴). ژئوپلیتیک جدید دریای سرخ و خلیج فارس. تهران: وزارت امور خارجه. 
● حافظ‌نیا، محمدرضا (۱۳۹۴). خلیج فارس و نقش استراتژیک تنگۀ هرمز. تهران: سمت. 
● شیرودی، مرتضی (۱۳۸۳). مسائل منطقه‌ای. قم: تحسین. 
● متقی‌زاده، زینب (۱۳۹۵). جغرافیای سیاسی شیعیان منطقه خلیج فارس. قم: شیعه‌شناسی. 
● میثمی، علی (۱۳۸۹). ژئوپولیتیک خلیج فارس: ویژگیهای زمین‌شناسی، تاریخی و جغرافیایی. تهران: بهین. 
● نامی، محمدحسن (۱۳۸۷). ژئوپولیتیک منطقه خلیج فارس با تاکید بر شیعیان. تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. 

.

.

.