www.intRel.Politics.Blog

سرفصل‌ها و منابع درس

 مسایل اقتصاد سیاسی انرژی در ایران 

Political Economic Issues of Energy in Iran

تعداد واحد: 2 
تعداد ساعت: 32 
دروس پیش‌نیاز: – 
نوع واحد: جبرانی ☐  پایه ☐  تخصصی ☒  اختیاری ☐  نظری ☒  عملی ☐ 
آموزش تکمیلی عملی:  ندارد ☒  دارد ☐ (سفر علمی ☐ کارگاه ☐ آزمایشگاه ☐ سمینار ☐) 
آزمون: نوشتاری ☒  عملکردی ☐ 
استاد: دکتر تقی نژاد 

هدف درس: آشنایی دانشجویان با مسایل اقتصادD سیاسی انرژی در دو حوزۀ نظری و کاربردیِ آن در ایران. 
شرح درس: در این درس، دانشجویان با مفاهیم و نظریه‌های اقتصاد سیاسی و اقتصاد سیاسیِ انرژی با تأکید بر ایران بالاخص در دو حوزۀ نفت و گاز آشنا می‌شوند. 

جلسۀ اول 
گفتار: مفاهیم و کلیات 
● چیستی انرژی 
● صنایع بالادستی و پایین‌دستی و... 
● اقتصاد انرژی 
● رانت و دولت رانتیر 

جلسۀ دوم 
گفتار: انواع انرژی
● انرژی‌های سنتی و انرژی‌های مدرن 
● انرژی‌های تجدیدپذیر و انرژی‌های تجدیدناپذیر 
● انرژی‌های پاک و انرژی‌های آلاینده 

جلسۀ سوم 
گفتار: چرخۀ انرژی 
● پراکندگی جغرافیایی منابع تولیدکنندگان و بازارهای مصرف انرژی 
● چرخۀ تولید و مصرف انرژی 
● منابع عرضۀ انرژی 
● بازارهای بین‌المللی (تقاضای) انرژی

جلسۀ چهارم 
گفتار: سازمان‌های بین‌المللی در حوزۀ انرژی 

جلسۀ پنجم 
گفتار: سیاست‌گذاری انرژی 
● فرایند سرمایه‌گذاری، تولید، قیمت‌گذاری، حمل‌ونقل و مصرف انرژی 
● اقتصاد جایگزینی منابع انرژی 

جلسۀ ششم 
گفتار: پیوند قدرت و انرژی 
● نقش انرژی در رشد و توسعۀ اقتصادی کشورها 
● جایگاه انرژی در تجارت بین‌الملل 
● دیپلماسی انرژی 

جلسۀ هفتم 
گفتار: انرژی و مسایل سیاسی داخلی 
● ثبات سیاسی 
● قدرت ملی 
● امنیت ملی 

جلسۀ هشتم 
گفتار: انرژی و امنیت بین‌الملل 1 
● همکاری‌ها و منازعات بین‌المللی، مداخله‌گریِ قدرت‌های بزرگ و... 
● امنیت انرژی 
● بحران انرژی 

جلسۀ نهم 
گفتار: انرژی و امنیت بین‌الملل 2 
● انرژی و بیماری هلندی 
● انرژی و بحران‌های بین‌المللی 

جلسۀ دهم 
گفتار: ایران و مسایل انرژی–منابع و ذخایر انرژی ایران 
● منابع انرژی تجدیدناپذیر (فسیلی) در ایران (نفت، گاز، زغال‌سنگ و...)
● منابع انرژی‌های تجدیدپذیر (انرژی‌های نو) در ایران (باد، خورشید، هسته‌ای) 

جلسۀ یازدهم 
گفتار: ایران و مسایل انرژی–پیش از انقلاب 1 
● پهلوی اول و نخستین تأثیر نفت بر اقتصاد ایران 

جلسۀ دوازدهم 
گفتار: ایران و مسایل انرژی–پیش از انقلاب 2 
● اقتصاد سیاسی نفتی در دوران پهلوی دوم
● نهضت ملی کردن نفت 

جلسۀ سیزدهم 
گفتار: ایران و مسایل انرژی–پیش از انقلاب 3 
● بیماری هلندی اقتصاد 

جلسۀ چهاردهم 
گفتار: اقتصاد سیاسی انرژی–پس از انقلاب اسلامی ایران 1 
● امنیت انرژی در جنگ تحمیلی با عراق و جنگ خلیج فارس 

جلسۀ پانزدهم 
گفتار: اقتصاد سیاسی انرژی–پس از انقلاب اسلامی ایران 2 
● مناقشات بر سر انرژی هسته‌ای ایران 
● تحریم‌ها و چرخۀ انرژی 

جلسۀ شانزدهم 
گفتار: سیاست‌گذاری انرژی امروز ایران 
● نقش انرژی در توسعۀ سیاسی اقتصادی ایران 
● سیاست‌های راهبردی انرژی در ایران 
● سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی انرژی در ایران 

مهمترین منابع درس (ویژۀ کنکور کارشناسی ارشد): 
● آجیلی، هادی (۱۳۹۵). اقتصاد سیاسی انرژی کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا. تهران: هزاره سوم اندیشه. 
● مزرعتی، محمد (۱۳۹۲). اقتصاد انرژی: گذری بر موضوعات مربوط به بازارهای جهانی انرژی. تهران: پارس پیدورا. 

برخی از منابع پیشنهادی برای مطالعۀ بیشتر، (و کنکور دکترای تخصصی Ph.D) افزون بر منابع بالا: 
● خانی، حسین و سلمان قاسمیان (1400). اقتصاد سیاسی انرژی در ایران. تهران: دانشگاه پیام نور.
● حاجی‌یوسفی، امیرمحمد (۱۳۸۹). دولت، نفت و توسعه اقتصادی در ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی. 
● ذوقی، ایرج (۱۳۹۳). مسایل سیاسی–اقتصادی نفت ایران. تهران: پاژنگ. 
● فاتح، مصطفی (۱۳۸۴). پنجاه سال نفت ایران. تهران: علم. 
● کارل، تری‌لین (۱۳۹۴). معمای فراوانی: رونق‌های نفتی و دولت‌های نفتی. برگردانِ جعفر خیرخواهان. تهران: نی. 
● موسوی، میرطیب (۱۳۹۰). مسایل سیاسی اقتصادی جهانی نفت. تهران: مردم سالاری. 
● میرترابی، سعید (۱۳۹۳). درآمدی بر اقتصاد سیاسی نفت و مسائل نفت ایران. تهران: قومس. 

.

.

.