www.intRel.Politics.Blog

سرفصل‌ها و منابع درس

 جنبش های اسلامی معاصر 

 Contemporary Islamic Movements 

تعداد واحد: 2 
تعداد ساعت: 32 
دروس پیش‌نیاز: – 
نوع واحد: جبرانی ☐  پایه ☐  تخصصی ☒  اختیاری ☐  نظری ☒  عملی ☐ 
آموزش تکمیلی عملی:  ندارد ☒  دارد ☐ (سفر علمی ☐ کارگاه ☐ آزمایشگاه ☐ سمینار ☐) 
آزمون: نوشتاری ☒  عملکردی ☐ 
استاد: دکتر تقی نژاد 

هدف درس: آشناسازی دانشجویان با علل، زمینه‌ها و پیامدهای جنبش‌های اسلامی معاصر. 
شرح درس: در این درس، دانشجویان با مهم‌ترین جنبش‌های معاصر اسلامی در حوزه‌های جغرافیایی مختلف آشنا می‌شوند. 

جلسۀ اول 
گفتار: کلیات مفهومی 1 
● جنبش 
● اسلام سیاسی 
● اسلام سلفی 

جلسۀ دوم 
گفتار: کلیات مفهومی 2 
● بنیادگرایی اسلامی 
● رادیکالیسم اسلامی 
● لیبرالیسم اسلامی 

جلسۀ سوم 
گفتار: چارچوب‌های نظری دربارۀ جنبش‌های اسلامی 

جلسۀ چهارم 
گفتار: زمینه‌های فکری و تاریخی پیدایش جنبش‌های اسلام 1 
● رخنه و نفوذ غرب و سیطرۀ آن در جهان اسلام در قرن‌های ۱۸ و ۱۹ 
● واکنش‌های گوناگون در برابر سلطۀ غرب و پیدایش بیداری اسلامیِ سید جمال‌الدین اسدآبادی 

جلسۀ پنجم 
گفتار: زمینه‌های فکری و تاریخی پیدایش جنبش‌های اسلام 2 
● مصلحان تأثیرگذار بر جنبش‌های اسلامی: کواکبی، عبده و رشیدرضا 
● سقوط عثمانی و بحران خلافت 

جلسۀ ششم 
گفتار: جنبش‌های اسلامی در مصر
● دوران حسن‌البنا 
● رهبری حسن الهضیبی و سرکوب اخوان 
● دورۀ ناصر: برآمدن سید قطب و رادیکالیسم اسلامی 
● دورۀ سادات: انشعاب اخوان‌المسلمین، رادیکال‌های قطبی‌گرا، اخوان میانه‌رو، ترور سادات 
● سیر تحول اخوان میانه‌رو در دهه‌های پایانی قرن بیست و دهۀ نخست قرن بیست و یکم 

جلسۀ هفتم 
گفتار: اخوان‌المسلمین در سایر کشورهای عرب 
● سوریه 
● اردن 
● فلسطین 
● عراق

جلسۀ هشتم 
گفتار: جنبش‌های اسلامی در شبه قاره (هند و پاکستان) 

جلسۀ نهم 
گفتار: انقلاب اسلامی ایران و جنبش‌های اسلامی 

جلسۀ دهم 
گفتار: جنبش‌های اسلامی شیعی از جمله در عراق، کشورهای حاشیۀ خلیج‌فارس، افغانستان 

جلسۀ یازدهم 
گفتار: جنبش‌های اسلامی در شمال آفریقا (قبل و بعد از انقلاب اسلامی) 
● تونس 
● الجزایر 
● سودان 

جلسۀ دوازدهم 
گفتار: جنبش‌های اسلامی در آسیای مرکزی 

جلسۀ سیزدهم 
گفتار: سلفی‌گری افراطی 1 
● وهابیت 
● القاعده 

جلسۀ چهاردهم 
گفتار: سلفی‌گری افراطی 2 
● داعش 

جلسۀ پانزدهم 
گفتار: جنبش‌های نوین (بهار عربی)

جلسۀ شانزدهم 
گفتار: انقلاب اسلامی ایران و اسلام‌گرایی معاصر 

مهمترین منابع درس (ویژۀ کنکور کارشناسی ارشد): 
● اسپوزیتو، جان. ال. و جان وال (1389). جنبش‌های اسلامی معاصر (اسلام و دموکراسی). برگردانِ شجاع احمدوند. تهران: نی. 
● حاتمی، محمدرضا و مرتضی بحرانی (۱۳۹۳). دایره‌المعارف جنبش‌های اسلامی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی. 
● حلبی، علی‌اصغر (۱۳۹۰). تاریخ نهضت‌های دینی–سیاسی معاصر. تهران: زوار. 
● دکمجیان، هرایر (۱۳۹۰). اسلام در انقلاب: جنبش‌های اسلامی در جهان عرب (بررسی پدیده بنیادگرایی اسلامی). برگردانِ حمید احمدی. تهران: کیهان 

برخی از منابع پیشنهادی برای مطالعۀ بیشتر، (و کنکور دکترای تخصصی Ph.D) افزون بر منابع بالا: 
● احمدی حمید (۱۳۹۰). جامعه‌شناسی سیاسی جنبش‌های اسلامی. تهران: دانشگاه امام صادق(ع). 
● احمدی حمید (۱۳۹۵). سیر تحول جنبش‌های اسلامی؛ از نهضت سلفیه سید جمال تا بهار عربی (۱۳۹۰–۱۲۴۹). تهران: دانشگاه امام صادق(ع). 
● مطهری، مرتضی (1357). بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر. تهران: صدرا. 
● موثقی، احمد (1386). جنبش‌های اسلامی معاصر. تهران: سمت. 

.

.

.