www.intRel.Politics.Blog

در این درس‌نامه، دربارۀ نسنجش و اندازه‌گیری قدرت در روابط بین‌الملل سخن خواهیم گفت.

 سنجش قدرت 

با توجه ‌به عناصر کیفی پدیدآور قدرت که در بالا گفته شد، اندازه‌گیری آن کاری بس مشکل است، بویژه آنکه شاخص[1] و معیار خاصی برای اندازه‌گیری قدرت وجود ندارد.

ولی کسانی خواسته‌اند که با ارائۀ راهکارهایی به اندازه‌گیری قدرت بپردازند. از جمله کسانی که در این باب تلاش‌هایی نموده، رابرت دال است. به باور او، قدرت را بر پایۀ عظمت، توزیع، عرصه و جامعیت می‌توان توصیف کرد.

او چهار روش برای اندازه‌گیری قدرت برشمرده است:

➊ اندازه‌گیری قدرت بر اساس موقعیت رسمی ‌بازیگر؛

➋ ارزشیابی قدرت بازیگر توسط موسسۀ مستقل بررسی‌کنندگان برجسته و بی‌طرف؛

➌ حق مشارکت در تصمیم‌گیری، حدّ قدرت خاصّی را معین می‌کند؛

➍ بررسی تطبیقی فعالیت‌های بازیگران، اندازه‌گیری قدرت آنها را میسر می‌کند.

علاوه بر دال، دکتر بشیریه نیز دربارۀ اندازه‌گیری قدرت می‌گوید: «برای اندازه‌گیری قدرت از روش‌های آماری نیز می‌توان استفاده کرد. هر عامل قدرت برای اعمال قدرت خود باید بهایی بپردازد، مثلاً اگر پلیس تظاهراتی را سرکوب می‌کند، یا دادگاه حکمی ‌را صادر می‌کند، بهایی پرداخت می‌کنند، وقتی بهای قدرت به حداکثر برسد، مانند حالتی که ارتش به خیابان‌ها بریزد و تظاهرات را سرکوب کند، گفته می‌شود زور کامل اعمال شده است، بهای زیاد در این حالت به میزان وقت، مخارج صرف شده و به خطر افتادن مشروعیت دولت، بستگی داشته و بر آن استوار می‌باشد. در مقابل در حالت اقتدار، بهای قدرت به حداقل می‌رسد، مثلا رأیی که ‌یک دادگاه صالح صادر می‌کند ناشی از مشروعیت و اقتدار آن دادگاه است که دارای قدرت بیشتری است، به عبارتی، اقتدار، قدرتی است که بهای کمتری برای آن پرداخت می‌شود، درحالی‌که زور قدرتی است که بهای زیادی برای آن پرداخت می‌شود؛ زیرا مشروعیت آن کمتر است، این اندازه‌گیری در مفاهیمی دیگر چون نفوذ، اعتبار و... نیز استفاده می‌گردد.»

اما این روش‌ها، تنها روش‌هایی نیستند که پژوهش‌گران به آنها اتکا کنند. در واقع اندازه‌گیری دقیق قدرت بسیار دشوار است، زیرا قدرت در تحلیل نهایی توصیفی است. همیشه در فراسوی قدرت فشارهای ناپیدایی وجود داشته است و درحالی‌که فرمانروا فقط رئیس اسمی ‌کشور بوده است، یک سرمایه‌دار یا یک نظامی‌ قدرت واقعی را اعمال می‌کرده است.