نظریۀ نئورئالیزم 

نظریۀ نئورئالیزم (یا واقعگرایی ساختاری) نخستین‌بار از سوی کنت والتز در کتاب «نظریۀ سیاست بین‌الملل» تدوین گردید. بدلیل ارائۀ ان نظریه در پارادایمِ رئالیزم، اصول و انگاره‌های مشترک بسیاری با آن دارد؛ اما در برخی اصول و انگاره‌ها با آن متفاوت است.

 اصول و انگاره‌های نئورئالیزم: 

①  قدرت‌محوری و امنیت‌طلبی:

همانند رئالیزم کلاسیک، «قدرت» مفهوم کلیدی تحلیل روابط بین‌الملل است اما

برخلاف رئالیزم که قدرت‌محوری را ⇒ ناشی از ذات شرور انسان می‌داند، ↔ رئالیزم قدرت‌طلبی را ⇒ ناشی از ساختار آنارشیک نظام بین‌الملل می‌داند.

همچنین برخلاف رئالیزم کلاسیک، ↔ قدرت بخودیِ خود «هدف» نیست، بلکه «ابزاری» برای تأمین امنیت و تضمین بقا است.

②  دولت‌محوری:

ساختار آنارشیک نظام بین‌الملل = یعنی نظام بین‌الملل متشکل از دولت‌های مستقل و دارای حاکمیت + و فاقد اقتدار مرکزیِ حاکم است ⇐ پس بدلیل نبود اقتداری فراتر از دولت‌ها، بازیگر اصلی روابط بین‌الملل همانا دولت‌ها هستند؛ و بازیگران غیردولتی از جمله سازمان‌های بین‌المللی نقش مستقلی ندارند.

③  آنارشی:

ساختار آنارشیک نظام بین‌الملل ← اصل نظم‌دهندۀ[1] نظام بین‌الملل و تعیین ویژگیهای آن است + مهمترین عامل تعیین‌کنندۀ سیاست بین‌الملل است + و منشاء ارجحیت‌ها و رفتارهای کشورها است.

این ساختار آنارشیک نظام بین‌الملل، سه الگوی رفتاری را برای کشورها پدید می‌آورد ⇐

1) سبب بی‌اعتمادی کشورها به هم می‌شود (سوءظن به خطر تجاوز دیگران)  پس بی‌اعتمادی از نیّات دیگران ⇐ سبب امنیت‌طلبی کشورها می‌شود.)

2) نخستین و مهمترین هدف کشورها در نظام بین‌الملل آنارشیک ← تأمین امنیت و تضمین بقا است (بصورت خودیار[2]) یعنی نمی‌توانند به دیگران متکی باشند = هر کشوری به تنهایی مسئول تأمین امنیت برای خود است ⇐ پس ائتلاف‌ها و پیمان‌های نظامی، پدیده‌های زودگذر و متغیر هستند.

3) دغدغۀ تأمین امنیت ⇐ سبب ایجاد انگیزۀ شدید برای کسب قدرت می‌شود. (عمدتاً توانایی‌های مادّی و نظامی و اقتصادی) هر چه قدرت نظامی کشوری بیشتر↑ باشد ⇐ دارای ضریب امنیتی بالاتری↑ است.

④  موازنۀ قوا:

همانند رئالیزم کلاسیک، مفهوم کانونی است اما در نئورئالیزم، موازنه‌سازی ← بصورت «ارادی» و با هدف نیست، بلکه «ناخواسته» و در نتیجۀ قدرت‌طلبیِ سایر دولتها است. (افزایش قدرت یک دولت یا ائتلافی از آنها ⇐ بطور ناخواسته سبب کاهش امنیت دیگر کشورها می‌شود : ایجاد تهدید ⇐ در نتیجه سبب واکنش دولت‌های تهدیدشده می‌شود + و در پی افزایش قدرت خود خواهند رفت ⇐ در نتیجه توازن قدرت پدید می‌آید.)

شرایط موازنۀ قوا ⇐ سبب ترجیح «حفظ وضع موجود» بر «تغییر آن» از راه قدرت‌طلبِ بیشتر می‌گردد ⇐ و محصول آن امنیت است.

⑤  دولت‌ها بازیگران یکپارچه و عاقل هستند:

یکپارچگی: یعنی بازیگران فروملی، تأثیری در سیاست خارجی کشورها ندارند؛ در نتیجه کشورها بصورت کل واحد و یک‌صدا رفتار می‌کنند.

عقلانیت: یعنی تصمیم و رفتار دولت‌ها براساس منطق هزینه–فایده است (بیشترین فایده و کمترین هزینه را داشته باشد.)

⑥  ساختارگرایی:

برخلاف رئالیزم کلاسیک که سطح تحلیل را «دولت» (تصویر دوم) می‌داند ↔ نئورئالیزم نظریه‌ای در سطح تحلیل کلان (تصویر سوم) است. یعنی نظریه‌ای نظام‌محور (سیستماتیک) است: ساختار نظام بین‌الملل (که برحسب توزیع قدرت میان واحدها و چگونگی چینش آنها تعریف می‌شود.)

ساختار نظام بین‌الملل ⇐ رفتار کشورها را محدود و مشرط می‌سازد = یعنی الگوهای رفتاری یکسانی را برای کشورهایِ با ویژگیهای متفاوت ایجاب می‌کند ⇐ همین سبب می‌شود کشورهای مختلف با ویژگیها و تصمیم‌گیرندگان متفاوت، رفتار یکسانی در روابط بین‌الملل داشته باشند.

در نتیجه نئورئالیزم ← جایگاهی برای ماهیت نظام سیاسی کشورها + و تمایزات فرهنگی–ایدئولوژیک آنها قائل نباشد. یعنی نوع نظام سیاسی (دموکراسی یا فردسالاری) و ویژگی‌های شخصیتی تصمیم‌گیرندگان، تأثیر اندکی بر نوع رفتار کشورها دارد.

⑦  علم‌گرایی اثباتی:

مهمترین اصلی که نئورئالیزم را از رئالیزم کلاسیک متمایز می‌سازد ← تلاش برای ارائۀ یک نظریۀ نظام‌مندِ علمی متشکل از گزاره‌های محدود و معین است.

یعنی برخلاف رئالیزم کلاسیک (که تأکید بر تفکر عام فلسفی دارد) ↔ نئورئالیزم تأکید بر گزاره‌های معین و مشخص دارد یعنی عدم پرداختن به جزئیات + و پرداختن به چند مسألۀ مهم. (کاری که خود والتز نیز انجام داد ← تلاش برای تدوین یک نظریۀ نظام‌مند مشخص و استقرایی)

از نظر نئورئالیزم، ← دلیل اینکه رئالیزم کلاسیک قادر به مفهوم‌سازیِ نظام بین‌الملل به شیوۀ نئورئالیستی نیست، روش‌شناسیِ رفتاری آن است.

سه اصل مهم نظام بین‌الملل از نظر والتز:  ۱) نظم‌دهندگی، ۲) ویژگی واحدهای موجود در نظام، ۳) و کیفیت توزیع توانمندی واحدها.